"At enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit? II existe fort peu de travaux sur la notion de gloire chez Salluste : A. D. Lee- man et Lida de Malkiel soulignent son importance pour valoriser l'action militaire et politique et pour motiver le travail de l'historien1, tandis qu'É. Namque avaritia fidem, probitatem, ceterasque artis bonas subvortit; pro his superbiam, crudelitatem, deos neglegere, omnia venalia habere edocuit. Caïus Antonius Hybrida était peut-être mal à l’aise à l’idée de combattre celui qui avait été son ami ? Sed ubi primum dubiis rebus novandi spes oblata est, vetus certamen animos eorum arrexit. Haec illis volventibus tandem vicit fortuna rei publicae. Pompeio et M. Crasso consulibus, tribunicia potestas restituta est, homines adulescentes summam potestatem nacti, quibus aetas animusque ferox erat, coepere senatum criminando plebem exagitare, dein largiundo atque pollicitando magis incendere: ita ipsi clari potentesque fieri. Vertus traditionnelles aussi : refus du luxe et de la débauche, vertus guerrières. Ma in così grande abbondanza di opera la natura mostra la strada ad alcuni in un modo ad altri in un altro. Nam regibus boni quam mali suspectiores sunt, semperque iis aliena virtus formidulosa est. by María Engracia Muñoz-Santos • 3 . Ceteri sine mora veniunt; Caeparius, paulo ante domo egressus, cognito indicio, ex urbe profugerat. Juillet 64-octobre 63 : préparation de la 2ème conjuration ; Catilina lui-même s’occupe de Rome, tandis que Manlius tente de soulever l’Italie. Il s’agit du « senatus consultum ultimum » qui donne les pleins pouvoirs aux consuls, ou à l’un d’entre eux. La seconde partie reprend davantage le modèle de Xénophon : les assiégés ont plus de motivation que les assiégeants, parce que pour eux l’issue du combat est vitale ; Salluste mêle ici les clichés habituels (fuir est plus dangereux que combattre…) et les allusions à la situation réelle des Catilinistes : leur seule issue était une vie sans espoir, en exil… à tout prendre, mieux vaut tout risquer dans un combat. 14 In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillumum erat, omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat. - Tout homme qui travaille à être supérieur aux autres êtres animés doit faire un suprême effort afin de ne point passer sa vie sans faire parler de lui, comme il arrive aux bêtes, façonnées par la nature à regarder la terre et à s'asservir à leur ventre. Description matérielle. Neque mirum: ubi vos separatim sibi quisque consilium capitis, ubi domi voluptatibus, hic pecuniae aut gratiae servitis, eo fit, ut impetus fiat in vacuam rem publicam. Est in carcere locus, quod Tullianum appellatur, ubi paululum adscenderis ad laevam, circiter duodecim pedes humi depressus. Sed ego vos, quo pauca monerem, advocavi, simul uti causam mei consili aperirem. Eos atque alios omnis malum publicum alebat; quo minus mirandum est homines egentis, malis moribus, maxuma spe, rei publicae iuxta ac sibi consuluisse. 13 Nam quid ea memorem, quae, nisi iis, qui videre, nemini credibilia sunt, a privatis compluribus subvorsos montis, maria constrata esse? Paris : Josse Bade. Sed postquam quam luxu atque desidia civitas corrupta est, rursus res publica magnitudine sua imperatorum atque magistratuum vitia sustentabat; ac, sicuti effeta parente, multis tempestatibus haud sane quisquam Romae virtute magnus fuit. Catilina, mal secondé par les trop médiocres Céthégus et Lentulus, mal armé par la trop faible armée de Manlius, n’a pu l’emporter. Nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est. Neque tamen exercitus populi Romani laetam aut incruentam victoriam adeptus erat; nam strenuissumus quisque aut occiderat in proelio, aut graviter volneratus discesserat. 43 At Romae Lentulus cum ceteris, qui principes coniurationis erant, paratis ut videbatur magnis copiis, constituerant, uti, cum Catilina ex agro Faesulano cum exercitu venisset, L. Bestia, tribunus plebis, contione habita, quereretur de actionibus Ciceronis bellique gravissumi invidiam optumo consuli imponeret; eo signo proxuma nocte cetera multitudo coniurationis suum quisque negotium exsequeretur. Michel Onfray, à propos du cochon), Fluxus, a, um : fluide, périssable, éphémère, Vine… an : Revoir l’interrogative indirecte et la concordance des temps, desidia, ae : repos, croupissement, paresse. Neque tamen senatus provinciam invitus dederat; quippe foedum hominem a re publica procul esse volebat, simul quia boni complures praesidium in eo putabant, et iam tum potentia Pompei formidulosa erat. Le texte ici est incertain. Ille cohortis veteranas, quas tumultus causa conscripserat, in fronte, post eas ceterum exercitum in subsidiis locat; ipse equo circumiens, unumquemque nominans, appellat, hortatur, rogat, ut meminerint se contra latrones inermos, pro patria, pro liberis, pro aris atque focis suis certare. Sed postquam res eorum civibus, moribus, agris aucta, satis prospera satisque pollens videbatur, sicuti pleraque mortalium habentur, invidia ex opulentia orta est. Quelques anecdotes permettent de mieux cerner le personnage : A 14 ans, amené au palais de Sylla, il aurait demandé un poignard « pour affranchir Rome de son tyran » : la chose se passait donc en 81, et Sylla devait vivre tranquillement encore deux ans, maître de Rome ; où l’on voit le talent de Caton pour les vaines gesticulations, ou son sens aigu des « coups médiatiques ». Animus, aetas, virtus vostra me hortantur, praeterea necessitudo, quae etiam timidos fortis facit. Voir aussi portrait de Jugurtha, ou portrait de Catilina par Cicéron. 60 Sed ubi, omnibus rebus exploratis, Petreius tuba signum dat, cohortis paulatim incedere iubet; idem facit hostium exercitus. Sin quia levius est, qui convenit in minore negotio legem timere, cum eam in maiore neglegeris? Postremo, patres conscripti, si mehercule peccato locus esset, facile paterer vos ipsa re corrigi, quoniam verba contemnitis; sed undique circumventi sumus. Alors que les Épicuriens attaquent de front la religion traditionnelle (cf. Per eas se Catiline credebat posse servitia urbana sollicitare, urbem incendere, viros earum vel adiungere sibi vel interficere. Au demeurant, son esprit ne manquait pas de distinction ; elle savait faire des vers, manier la plaisanterie ; sa conversation était tantôt modeste, tantôt provocante et dévergondée ; enfin, c’était une femme extrêmement spirituelle et gracieuse. Sylla, qui appartient aux premiers, mène la guerre sociale ; Marius est le chef du parti populaire. Mauvaise foi totale : « atque etiam armatos dimittatis » : jamais César n’a proposé cela ! Nam uti quisque domum aut villam, postremo vas aut vestimentum alicuius concupiverat, dabat operam, ut is in proscriptorum numero esset. Les meilleures offres pour Sallust De Catilinae coniuratione, Kommentar | Livre | état bon sont sur eBay Comparez les prix et les spécificités des produits neufs et d'occasion Pleins d'articles en … Verum ingenium eius haud absurdum; posse versus facere, iocum movere, sermone uti vel modesto vel molli vel procaci; prorsus multae facetiae multusque lepos inerat. Quasi vero mali atque scelesti tantum modo in urbe et non per totam Italiam sint, aut non ibi plus possit audacia, ubi ad defendundum opes minores sunt. Ii primo coepere pessumum quemque et omnibus invisum indemnatum necare; ea populus laetari et merito dicere fieri. Il y a donc très certainement une part d’authenticité, Salluste se contentant probablement de réordonner, et de réécrire, des paroles proférées ailleurs. filii, L. Vargunteius, Q. Annius, M. Porcius Laeca, L. Bestia, Q. Curius; praeterea ex equestri ordine M. Fulvius Nobilior, L. Statilius, P. Gabinius Capito, C. Cornelius; ad hoc multi ex coloniis et municipiis, domi nobiles. Retrouvez Sallustius. Nam pro pudore, pro abstinentia, pro virtute, audacia, largitio, avaritia vigebant. Toreumata : mot grec ; « vases ciselés ». Par son mari et ses enfants (tournure archaïque), psallere : jouer de la cithare, chanter en s’accompagnant de la cithare (cela évoque la célèbre courtisane Ninon de Lenclos, cultivée, poète, et joueuse de luth), prodiderat < prodo, is, ere, prodidi, proditum : trahir, livrer, interrogare : ici, terme juridique : poursuivre en justice, luculentus : brillant, qui a du poids (pour un discours), Inquilinus : locataire ; ici : citoyen de rencontre (presque l’équivalent du « métèque » grec… : citoyen de seconde zone. Nam multitudo hostium ne circumvenire queat, prohibent angustiae loci. Sallustio: il De Catilinae coniuratione, lo stile, il ritratto di Catilina Iam tum non consulibus modo, sed plerisque senatoribus perniciem machinabantur. Ad hoc mandata verbis dat: cum ab senatu hostis iudicatus sit, quo consilio servitia repudiet? Nam fere quem quisque vivos pugnando locum ceperat, eum, amissa anima, corpore tegebat. 24 Igitur, comitiis habitis, consules declarantur M. Tullius et C. Antonius. Lepido consulibus, P. Autronius et P. Sulla, designati consules, legibus ambitus interrogati poenas dederant. Au passage – et ce sera relevé par Caton – César se rallie au rationalisme de Lucrèce : la mort n’est rien, et il n’y a rien après la mort. 5 février 65 : seconde tentative, mais César ne donne pas le signal convenu ; nouvel échec. Ea tempestate mihi imperium populi Romani multo maxume miserabile visum est. Salluste, La Conjuration de Catilina, 9-10. Sed ego adulescentulus initio sicuti plerique studio ad rem publicam latus sum, ibique mihi multa advorsa fuere. Notes. 46 Quibus rebus confectis, omnia propere per nuntios consuli declarantur. XLV-XLVIII : arrestation des conjurés et manœuvres de Cicéron contre Crassus. j’étais fait pour te connaître Fin du discours : propose une aggravation de la procédure ordinaire : non seulement une peine capitale malgré la loi, mais en plus une exécution sans jugement. Fuere item ea tempestate qui crederent M. Licinium Crassum non ignarum eius consili fuisse; quia Cn. Le combat : récit assez bref, mais qui met en valeur l’héroïsme de Catilina ; oubliés les portraits peu flatteurs : ici Catilina se montre « bon soldat et bon général », n’hésite pas à payer de sa personne, et parvient malgré son infériorité numérique à infliger des pertes sévères à l’adversaire, contraint d’utiliser son arme majeure : la cohorte prétorienne, un commando d’élite. Titre conventionnel [Conjuration de Catilina. Scitis equidem, milites, socordia atque ignavia Lentuli quantam ipsi nobisque cladem attulerit, quoque modo, dum ex urbe praesidia opperior, in Galliam proficisci nequiverim. De timore supervacaneum est disserere, cum praesertim diligentia clarissumi viri consulis tanta praesidia sint in armis. Profecto virtus atque sapientia maior illis fuit, qui ex parvis opibus tantum imperium fecere, quam in nobis, qui ea bene parta vix retinemus. » (métaphore classique du sommeil, quasi lexicalisée) ; brièveté et sobriété. In ulteriore Gallia ou in citeriore Gallia ? 31 Quibus rebus permota civitas atque immutata urbis facies erat. De cuius hominis moribus . In propatulo pudicitiam habere : se prostituer, vescendi causa < vescor, vesci : se nourrir.